Deze blogpost is geschreven door: Luminescence

Mythologie: het paard van Troje
Vandaag hebben we het over het paard dat de onoverwinnelijke stad wist te veroveren, dat een tien jaar durend conflict beëindigde, maar ook zorgde voor een enorme slachting in die onoverwinnelijke stad. Heb ik al gezegd dat dit paard van hout gemaakt is?
 
Oorsprong
Op een dag, lang geleden, was er een bruiloft van Peleus, een plaatselijke koning en Thetis, een zeenimf: alle goden waren uitgenodigd, behalve Eris, de godin van de twist. Zij vond dat uiteraard niet zo leuk en besloot het feestje te ruïneren met een gouden appel waar voor de mooiste op geschreven stond. De godinnen Hera, Athena en Afrodite kregen ruzie over wie die prachtige appel verdiende en dus besloot Zeus, de oppergod, een mens te raadplegen: de Trojaanse prins Paris.
 
De drie godinnen probeerde Paris allemaal te paaien om háár te kiezen en uiteindelijk koos de man voor Afrodite, de godin van de schoonheid, die belooft had Paris de mooiste menselijke vrouw te geven, Helena. Er was wel een klein probleempje: Helena was al getrouwd en wel met de Spartaanse koning Menelaos. De oplossing? Paris schaakte Helena en nam haar mee naar Troje.
 
Menelaos was hier uiteraard niet al te blij mee en besloot alle Griekse stadsstaten, die destijds geen geheel waren, mee te slepen op oorlogspad naar Troje. Ik zal niet al te diep gaan, maar een aantal belangrijke figuren aan de Griekse kant zijn de held Achilles, zoon van Peleus en Thetis en enkel kwetsbaar in zijn hiel, de legeraanvoerder Agamemnon van Mykene, broer van Menelaos, de listige Odysseus, koning van Ithaka en de sterke Ajax van Salamis.
 
Aan de Trojaanse kant hebben we uiteraard Paris, een prins, Priamos, de plaatselijke koning en dus Paris’ vader en Hektor, ook een prins en tevens de voornaamste beschermer van Troje.
 
Dood, dood, nog meer dood, heel veel dood, ik zou hier graag meer op ingaan, maar jullie hebben al genoeg namen tegen jullie hoofd geslingerd gekregen, dus misschien een andere keer. Goed, inmiddels gaat het bezet al zo’n tien jaar door en het lukt de Grieken maar niet, maar de sluwe Odysseus heeft een list bedacht: de Grieken bouwen een reusachtig houten paard waar afhankelijk van de overname zo’n 30-50 man in zaten. Het paard werd ’s avonds voor de stadsmuren achtergelaten, maar het kon niet door de poort: zó groot was het!
 
Om argwaan te voorkomen, werd de Griek Sinon erbij gezet: hij deed een verhaal over hoe het een geschenk voor de godin Athena was en dat zij de veiligheid van Troje zou garanderen. De Trojanen trapten in de list en haalden een deel van hun eigen stadsmuren neer, waardoor de rest van het Griekse leger, dat zich met hun boten achter een eilandje verschanst had, naar binnen kon.
 
Achtergrond
De oudste vorm van dit verhaal komt uit de Odyssee van de dichter Homeros, waar een korte samenvatting van de belegering wordt gegeven. Het verhaal heeft echter de nodige fanfiction geïnspireerd: Arctinus van Milete, mogelijk een leerling van Homeros, heeft een uitgebreidere versie geschreven. Maar veruit de bekendste versie van dit verhaal komt uit de Aeneas van Vergilius: hij voegt aan het verhaal een priester genaamd Laocoön: hij waarschuwt de Trojanen tevergeefs voor het gevaar van het paard, maar wordt gewurgd door een paar slangen die gezonden zouden zijn door Athena.
 
Algemeen wordt aangehouden dat het Paard van Troje een verzinsel van Homeros is: mogelijk is het een metafoor voor de stormram die gebruikt werd om de muren open te breken of de stormram zou de naam ‘paard’ gekregen kunnen hebben, maar het zou ook een aardbeving kunnen symboliseren (wat net zoals het paard onder het gebied van Poseidon, de zeegod, valt): bij een van de mogelijke locaties van Troje lijkt de destructie te wijzen op een aardbeving. Weer anderen denken dat het mogelijk verwijst naar een schip met ‘vredesgezanten’: een schip werd destijds wel het paard van de zee genoemd. De Trojaanse oorlog is hoogstwaarschijnlijk wél gebeurd.
 
Kunst
Er is inmiddels heel veel kunst gemaakt rondom de belegering van Troje, maar dit moet toch wel een van mijn favorieten zijn.

Bron afbeelding: Travelling Runes, via Flickr.
Dit is de oudste gevonden visuele voorstelling van het Paard van Troje en ook wel een van de besten: kijk toch naar dat paardje. Ik vind het vooral prachtig hoe de mannen in het paard verbeeld worden. Deze vaas laat het moment zien waarop het paard al is binnengehaald: op andere delen van de vaas zie je de Grieken in ‘gevecht’ met voornamelijk Trojaanse vrouwen en kinderen.  
 
Fun facts
1. In de Nederlandse geschiedenis hebben wij een écht Trojaans paard: het turfschip van Breda! Tijdens de Tachtigjarige Oorlog hadden de Spanjaarden de stad Breda ingenomen. De schipper Adriaen van Bergen benaderde Maurits van Nassau met een list: zijn turfschip kwam zo vaak de stad binnen dat het inmiddels niet meer gecontroleerd werd. Het plan was dus om een aantal soldaten via het schip naar het Kasteel van Breda te lozen, waar de Spanjaarden gelegerd stonden. En met wat tegengeslagen is Breda uiteindelijk heroverd: een enorme militaire maar vooral morele overwinning voor de Nederlanders.   

Bron afbeelding: Jan Luyken, via Wikimedia Commons.
2. De naam Trojaans paard wordt ook gebruikt om een specifiek type virus aan te duiden: eentje beschut in software die onschuldig lijkt te zijn!
3. Over Nederlandse versies van dit bekende verhaal, de schrijver Joost van den Vondel heeft ook een toneelstuk geschreven geïnspireerd op deze mythe: de Gijsbrecht van Aemstel. Het toneelstuk gaat over de ondergang van Amsterdam omstreeks 1300.
 
Leuk dat jullie deze blog gelezen hebben! Kenden jullie de achtergrond van de Trojaanse Oorlog al? Hebben jullie ooit van het turfschip van Breda of de Gijsbrecht van Aemstel gehoord?
 

Bron afbeelding: Giovanni Domenico, publiek domein, via Wikimedia Commons.