Deze blogpost is geschreven door: HolyCow

Paardenkleuren
Er zijn tegenwoordig ontzettend veel paardenkleuren. Ondertussen is van de meeste belangrijke, opvallende genen en patronen de oorzaak al gevonden. Dat betekent echter niet dat het onderzoek stilstaat: Zo is er nog steeds onderzoek naar waarom het ene paard lichtbruin is en het andere paard donkerbruin, waar mealy/pangare vandaan komt, en er worden ook nog steeds markers gevonden voor witte aftekeningen. 

Maar hoe begon het allemaal? Ook voor het beantwoorden van deze vraag is onderzoek gedaan! Zowel theorieën gebaseerd op grotschilderingen, als op gevonden resten van paarden die heel vroeger leefden. Soms is er ook DNA onderzoek mogelijk op deze resten. Hierdoor weten we welke genen, die wij nu ook nog kennen, zeer waarschijnlijk vroeger voorkwamen. Helaas was nog niet altijd een DNA test beschikbaar voor alle genen waarvoor we nu wél kunnen testen. Dat maakt dat het nog altijd lastig blijft om in te schatten wanneer welke kleur is ontstaan.

De eerste paarden waren bruin dun met mealy. Vergelijkbaar met het huidige Przewalski paard. Maar ook bij andere rassen komt deze kleur nog voor!


De vergelijking van een van de grotschilderingen in Lascaux, met de huidige przewalski.
Bron afbeelding 1: Lascaux collectie via Wikimedia commons
Bron afbeelding 2: Claudia Feh via Wikimedia commons

De aanwezigheid van ‘non-dun1’, een gen wat zorgt voor de wildmarkeringen (aalstreep, zebrastrepen op de benen, enz) maar vrijwel niet de verdunning van normale Dun/Wildkleur geeft, is al gevonden in paarden 40.000 jaar terug. Deze mutatie is dus al enorm oud.  

Ook zwart (dun)-lijkende paarden waren te zien op grotschilderingen, en de verwachting was ook dat deze kleuren echt bestonden in deze tijd. Dit werd dan ook al snel bewezen door middel van DNA testen. Het testen van DNA was echter voor veel genen nog geen optie.

Er waren daardoor grotschilderingen die twijfels gaven. Bestonden deze paarden toen al, of is het puur een fantasierijke interpretatie?


Een replica van de wereldberoemde gestippelde paarden van Pech Merle, vergeleken met een luipaardbont (Leopard) mongools paard.
Bron afbeelding 1: Kersti Nebelsiek via Wikimedia commons
Bron afbeelding 2: Brücke-Osteuropa via Wikimedia commons

We weten al langer dat de appaloosa-genen al lang bestaan: Er zijn meerdere 16e tot 18e eeuws portretten die laten zien dat deze kleur op een bepaald moment vrij populair was, zeker met de barokke paarden.

Schilderij van Paulus Potter, 1653. Dit is niet de enige stippel die hij heeft geschilderd!
Bron afbeelding: Foto van het orgineel door Paulus Potter via Wikimedia commons

Toch werd er nog wel eens gedacht dat deze stippen een later ontstane mutatie waren. Immers is een opvallende kleur voor wilde paarden, als prooidier, evolutionair gezien helemaal niet handig, toch? 
Echter, zodra testen mogelijk waren, wees onderzoek anders uit! Er bleken vroeger wel degelijk paarden te bestaan die het Lp gen hadden. Toch is dit geen bewijs dat de Pech Merle paarden ook daadwerkelijk gebaseerd waren op paarden die de makers echt hebben zien rondlopen. Immers zijn stippen door de grot vaker terug te vinden. De vraag blijft of er toch geen symbolische/spirituele betekenis aan zat. Dat er echter een mogelijkheid is dat de makers deze paarden in het echt hebben zien rondlopen, staat vast. Het is daarmee een van de oudste kleurmutaties die paarden kunnen hebben! En een van de weinige die al is ontstaan vóór de domesticatie van paarden, zo’n 3000 jaar v.Chr. 

Veel andere mutaties zijn pas later ontstaan. Sabino en vos(dun) zijn waarschijnlijk rond de domesticatie verschenen, maar in ieder geval door menselijke selectie een stuk vaker voorkomend geworden na domesticatie. Tobiano kwam zo’n 1500 jaar v.Chr., en Cream en Zilver volgden later: rond 1000 jaar v.Chr. Deze zijn dus pas na de domesticatie van het paard ontstaan. 

Helaas is het nog niet helemaal duidelijk wanneer de eerste ‘non-dun2’ paarden, oftewel paarden zonder wildmarkeringen en zonder de wildkleur verdunning, zijn ontstaan. 

Wil je meer details over dit onderwerp? De volgende papers zijn zeker interessant om te lezen:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5102060/
https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1108982108