Deze blogpost is geschreven door: Luminescence

Paardenverhalen: De wat minder coole zoon van Poseidon
Wie houdt er nou niet van een goed verhaal? Een verhaal over een held, over zijn paard, over monsters, over hubris. En wat kan zo’n mooi verhaal nou nóg beter maken? Een gevleugeld paard natuurlijk! Misschien heb je het inmiddels geraden aan de omschrijving, of misschien heb je de titel gelezen: deze blog gaat over de mythe van Bellerophon.
 
De mythe zelf
Bellerophon verhaal begint met moord: die van zijn broer (of een vreemdeling, afhankelijk van de versie). Hoe je per ongeluk iemand vermoord is een beetje boven mij, maar goed, nadat Bellerophon dus per ongeluk iemand had vermoord, ging hij naar een plaatselijke koning, Proetus, om daar vergiffenis voor zijn zonden te vragen. Dat kreeg hij.
 
Maar op het hof van koning Proetus gebeurde nog iets anders naast die vergiffenis: de vrouw van Proetus, Anteia of Stheneboea, werd namelijk verliefd op Bellerophon. De held, in al zijn glorie en deugd, zei nee tegen al haar avances, maar dit werd hem niet in dank afgenomen... Anteia vertelde namelijk tegen Proetus dat Bellerophon verliefd was geworden op háár en dat hij de held zou moeten vermoorden.
 
Echter, er was een klein probleem hiermee: gastvrijheid was heel belangrijk in het oude Griekenland en het was absoluut niet gastvrij om je gasten, terwijl ze dus gast zijn bij jou, te vermoorden. Gelukkig is er voor ieder probleem een oplossing: Proetus stuurde Bellerophon naar Iobates met een brief waarin stond dat hij moest proberen om Bellerophon te doden! Iobates was een bevriende koning in de buurt, die tevens de vader van Anteia was.
 
Maar hier liep Iobates tegen een probleem aan: hij las de brief namelijk pas nadat hij Bellerophon had ontvangen als gast en je gasten mocht je niet vermoorden. In plaats van hem dus te vermoorden, stuurde Iobates Bellerophon naar de Chimera, in de hoop dat het monster Bellerophon zou doden en daarmee dus zijn probleem op zou lossen. De Chimera was een monsterlijk wezen, met het hoofd van een leeuw, een slang als staart en nog een extra geitenhoofd in het midden. Oh ja, en hij spuwt vuur.


Bron afbeelding: Museo archeologico nazionale di Firenze, Publieke domein, via Wikimedia Commons.
 
Goed, met deze taak op zijn todolijst gaat onze held op weg. Onderweg komt hij een ziener, Polyidus, tegen, die hem instrueert om te slapen in een tempel: die van Athena. Verrassend genoeg is dit geen heiligschennis, maar komt de godin in zijn dromen naar hem toe om hem een gouden hoofdstel te geven en hem te instrueren een witte stier aan Poseidon te offeren.
 
Bellerophon is, uiteraard, verrast, maar hij volgt de instructies op en zie daar: daar is Pegasus, die wij natuurlijk allemaal kennen als een prachtig gevleugeld paard, maar wiens origine ligt in het bloed van het afgehakte hoofd van Medusa. In ieder geval, Bellerophon weet Pegasus te vangen met dat hoofdstel, waardoor hij er uiteindelijk in slaagt de Chimera te verslaan.
 
Toen hij terug was gekeerd gaf Iobates hem nog twee taken: vechten met de glorieuze Solymi en de Amazones, vrouwelijke krijgers te paard, maar ook die twee taken wist Bellerophon met gemak te behalen. Inmiddels werd de koning echt wanhopig: hij bereidde een sluipmoord voor, maar toen onze held zelfs daar zonder schade vandaan van wist te komen, gaf Iobates het op. Bellerophon mocht trouwen met zijn dochter en kreeg de helft van zijn koninkrijk.
 
En ze leefden nog kort en ongelukkig. Want Bellerophon kreeg het idee dat hij tussen de goden zou moeten leven, na al zijn grote daden. Dus vloog hij omhoog naar Olympos, de woonplaats van de goden, met zijn gevleugelde paard. Maar toen kwam tragedie… Want op een of andere manier waar de schrijvers niet helemaal duidelijk over zijn, viel Bellerophon van Pegasus af, naar de grond ver onder hem. Deze val markeert het einde van de held Bellerophon.
 
Achtergrond
De oudste geschreven versie van het verhaal van Bellerophon komt uit ca. 800 voor christus, uit de Ilias van Homeros: hierin vertelt “de glorieuze zoon van Hippolochos” (Glaukos) over zijn familiegeschiedenis. Maar zoals gewoonlijk voor Griekse mythen hebben we nog talloze andere bronnen van het verhaal: zo dichtte Pindarus erover rond de 5e eeuw voor Christus in een van zijn Olympische oden en schreef Euripides een theaterstuk over de held, hoewel daar helaas niet veel meer van over is.
 
Ook in de Romeinse tijd was de mythe bekend: Hyginus schreef er over in zijn Fabulae, Pseudo-Apollodorus schreef erover in zijn Bibliotheca en Pausanias refereert ernaar in zijn Beschrijving van Griekenland, een toeristengids uit de tweede eeuw na Christus.

Kunst
Het verhaal van Bellerophon was ongelofelijk populair in de Griekse tijd: het is dan ook geen verassing dat er een hoop mooi beschilderd servies is dat zijn mythe laten zien. Mijn favoriet is deze:


Bron afbeelding: J. Getty Museum, Publieke domein, via Wikimedia Commons
 
Aan de binnenkant deze prachtige drinkschaal uit Sparta zien we Bellerophon die met zijn speer de Chimera (rechts) steekt. Links zien we Pegasus, die Bellerophon helpt door de Chimera te trappen. Het mooie aan de compositie vind ik de symmetrie: onze held wordt omringd door twee gigantische mythische wezens, wat een uniek effect creëert.
 
Hedendaags
Het verhaal van Bellerophon komt niet veel voor in hedendaagse interpretaties. Dat zegt echter niet dat ze er niet zijn: in 2019 is Bellerophon: Son of Poseidon uitgegeven, geschreven door Cathleen Townsend. Leuk feitje: de 1st Airborne Corps, de Britse luchtmacht tijdens de Tweede Wereldoorlog, had een pegasus met ruiter als logo! Een bron heb ik er niet voor kunnen vinden, maar het kán bijna niet anders dan dat het naar het verhaal van Bellerophon verwijst.
 
Chimera’s komen meer voor: zo komt er bijvoorbeeld eentje voor in de boekenserie Percy Jackson, maar ook als vijand in de video game Final Fantasy. Gevleugelde paarden zijn ook populair hedendaags: dan kijk ik naar de films Hercules en Clash of the Titans, maar ook naar bijvoorbeeld de serie She-Ra.

Superleuk dat jullie deze blog gelezen hebben! Kenden jullie de mythe van Bellerophon al vóór deze blog? Wat is jullie favoriete Griekse mythe? Nog een kleine quizvraag voor de mythenkenners: de dood van Bellerophon kan vergeleken worden met die van een ander figuur in de Griekse mythen: wie is dat figuur?


Bron afbeelding: Fresco van Giovanni Battista Tiepolo, via http://community.artauthority.net